ĆWICZENIA PERCEPCJI SŁUCHOWEJ Ćwiczenia słuchowe: kształcenie umiejętności analizy i syntezy słuchowej. . Sprawne funkcjonowanie analizatora słuchowego jest jednym z warunków opanowania umiejętności czytania i pisania. Cele ogólne: Percepcję dźwięków umożliwia analizator słuchowy, w skład którego wchodzą: - receptor (ucho) odbierający bodźce słuchowe i przekazujący je na pobudzenie nerwowe - droga nerwowa (nerwy dośrodkowe) doprowadzająca pobudzenie nerwowe do mózgu - korowa cześć analizatora, gdzie dokonuje się analiza i synteza bodźców dźwiękowych - nerwy odśrodkowe przekazujące impulsy z mózgu do określonych narządów artykulacyjnych Prawidłowa identyfikacja bodźców słuchowych i ich różnicowanie jest podstawą słyszenia mowy, jak również czytania Percepcja słuchowa (słuch mowny) jest czynnością złożoną angażuje trzy rodzaje słuchu: - słuch fizyczny - słuch muzyczny - słuch fonematyczny Na podstawie dobrze rozwiniętego słuchu fonematycznego rozwijają się operacje świadomej analizy i syntezy słuchowej, które stanowią mechanizm czytania i pisania Objawy zaburzeń percepcji słuchowej: Mała aktywność werbalna Opóźnienia w rozwoju mowy- zwolnione tempo przybywania słów oraz wykształcenia mowy zdaniowej, długo utrzymujące się agramatyzmy Wady wymowy Trudności w wyodrębnianiu dźwięków ze struktur złożonych- pisanie ze słuchu Trudności w różnicowaniu dźwięków mowy Trudności w scalaniu dźwięków w złożone struktury – czytanie Gorsze zapamiętywanie słów, pleceń, wierszyków, piosenek Męczliwość przy dłuższym słuchaniu Opuszczanie liter, sylab, końcówek wyrazów przy pisaniu ze słuchu Łączenie przyimków z rzeczownikami przy pisaniu Cel ćwiczeń stymulacyjnych: koncentracja na bodźcach słuchowych umiejętność różnicowania dźwięków lokalizowanie dźwięków w czasie i w przestrzeni analiza i synteza słuchowa prawidłowa artykulacja pamięć słuchowa koordynacja słuchowo- wzrokowa i słuchowo- ruchowa Postępowanie stymulacyjno- wyrównawcze: Ćwiczenia wrażliwości słuchowej (koncentracji na bodźcu słuchowym, różnicowania dźwięków, pamięci słuchowej); — wysłuchiwanie i różnicowanie dźwięków dochodzących z najbliższe go otoczenia i ich lokalizacja (szmery, szelesty, stuknięcia, odgłosy kroków, pojazdów itp.), — różnicowanie i rozpoznawanie głosów przyrody (zwierząt, ptaków, szum deszczu itp. — nagrania magnetofonowe i płyty). — rozpoznawanie odgłosów wydawanych przez upadające lub uderza jące o siebie przedmioty (gumka, klucz, klocek, szklanka, łyżeczka itp.) oraz przesypywanych substancji (piasek, kasza, groch itp.), — rozpoznawanie i różnicowanie dźwięków wydawanych przez instru menty perkusyjne oraz lokalizacja tych dźwięków (skąd dźwięk dochodzi), — różnicowanie wysokości, natężenia i barwy dźwięków (różne instrumenty muzyczne dostępne w szkole). Ćwiczenia rytmiczne (według T. Gąsowskiej i Z. Stępkowskiej) (koncentracji na bodźcu słuchowym, analizy słuchowej, orientacji czasowo--przestrzennej, koordynacji słuchowo-wzrokowo-ruchowej): — odtwarzanie struktur rytmicznych (na wzór testu M. Stambak) -terapeuta wystukuje określony układ, dziecko powinno powtórzyć to samo; zamiast stukania można stosować klaskanie lub wygrywanie rytmu na instrumencie perkusyjnym itp. (rozdz. IV, ćw. 24), — odtwarzanie przestrzenne układów rytmicznych - terapeuta wystukuje, dziecko układa klocki (lub inne przedmioty) taką samą liczbę, z zachowaniem właściwych odstępów, w kierunku od lewej do prawej, np. oo oo. Może też rysować elementy geometryczne w liniaturze itp. — odtwarzanie rytmiczne układów przestrzennych — terapeuta prezentuje układ przestrzenny na planszy za pomocą klocków, dziecko wystukuje, klaszcze lub wygrywa na instrumencie perkusyjnym (ćw. 23), — rozpoznawanie układów przestrzennych lub rytmicznych --- zgady wanie, który spośród kilku układów na planszy został wystukany, lub który spośród kilku wystukanych odpowiada układowi na planszy (lub z klocków), — zabawy ruchowe ze śpiewem, klaskaniem lub wygrywaniem rytmu melodii na instrumentach perkusyjnych.
Umiejętność różnicowania dźwięków mowy ludzkiej określa się mianem słuchu fonematycznego. Analiza i synteza słuchowa polega na odebraniu bodźca, rozłożeniu go na elementy, następnie złożeniu w całość dźwiękową. Poziom tych procesów doskonali się w trakcie rozwoju językowego dziecka. Dzieci z zaburzonym słuchem fonematycznym dobrze słyszą słowa, lecz w ciągu mownym nie potrafią różnicować pojedynczych dźwięków lub złożyć ich w całość dźwiękową.
Cele ćwiczeń słuchowych, usprawniających funkcje analizatora słuchowego:
• wyrabianie wrażliwości słuchowej,
• nabywanie umiejętności rozpoznawania, porównywania i naśladowania dźwięków,
• nabywanie umiejętności różnicowania części wyrazów,
• nabycie umiejętności dokonywania syntezy wyrazów,
• niwelowanie trudności w zniekształcaniu wyrazów,
• kształcenie myślenia, spostrzegawczości,
• rozumienie bardziej skomplikowanych poleceń słownych,
- uświadomienie dzieciom trudności wynikających z zaburzeń słuchu;
- rozwijanie u dzieci poczucia akceptacji, tolerancji w stosunku do innych dzieci i osób nie słyszących;
- rozwijanie u dzieci świadomego słuchania.
Cele operacyjne- dziecko potrafi:
- wysłuchiwać i rozróżniać dźwięki z otocznia;
- przedstawiać ruchem wybrane czynności;
- dobrać właściwy obrazek do dźwięku słyszanego;
- reagować na słyszane dźwięki muzyki.